Skręcenia i stłuczenia są powszechnymi urazami narządu ruchu. Niewątpliwie doświadczył ich każdy z nas, zarówno podczas codziennych czynności, jak i podczas uprawiania sportu. Umiejętność radzenia sobie z tymi drobnymi kontuzjami jest ważna, aby skutecznie zmniejszyć dolegliwości bólowe oraz maksymalnie skrócić czas rekonwalescencji.
W tym artykule poznasz efektywne i bezpieczne sposoby samodzielnego radzenia sobie z drobnymi urazami. Dowiesz się o działaniach, które należy podjąć wkrótce po urazie, a także o sposobach łagodzenia bólu i obrzęku. Opowiem Ci także o protokołach, które możesz zastosować aby szybciej wrócić do sprawności.
Jak rozpoznać skręcenie i stłuczenie. Kiedy szukać pomocy medycznej?
Potknięcia, upadki, skręcenia i stłuczenia zdarzają się każdemu. Zwykle są to drobne urazy, pozwalające na samodzielne leczenie. Ważne jest jednak umieć prawidłowo rozpoznać objawy oraz wiedzieć, kiedy konieczna jest profesjonalna interwencja medyczna. Spójrz na poniższą tabelę aby dowiedzieć się więcej.
| Skręcenie lub stłuczenie | Złamanie lub zwichnięcie | |
|---|---|---|
| Ból | Występuje natychmiast po urazie, zazwyczaj zwiększa się z czasem. Ból zmniejsza się po elewacji, chłodzeniu i zastosowaniu leków przeciwbólowych | Bardzo silny natychmiast po urazie, nie ustępuje po zastosowaniu domowych środków |
| Wygląd kończyny | Obrzęk pojawia się niedługo po urazie i stopniowo narasta – może być niewielki lub umiarkowany. Możliwe pojawienie się siniaka | Obrzęk zwykle pojawia się wkrótce po urazie i szybko narasta. Dość szybko pojawia się rozległy siniak. Kończyna może być zdeformowana |
| Ograniczenie funkcji | Bólowe ograniczenie ruchu kończyny. Zwykle ból jest najsilniejszy w pobliżu maksimum zakresu ruchu | Znaczne ograniczenie ruchu kończyny. Silny lub bardzo silny ból nawet na początku zakresu ruchu. W przypadku złamań możliwa patologiczna ruchomość na danym obszarze kończyny |
| Inne dolegliwości | Zwykle nie występują | Możliwe zaburzenia czucia, drętwienia lub mrowienia dystalnie od miejsca urazu. |
Pamiętaj, że powyżej znajdują się jedynie wskazówki przydatne w diagnostyce urazu, a przypadek każdego pacjenta powinien być rozpatrywany indywidualnie. Jeśli masz odczuwasz silny ból, martwi cię ograniczenie funkcji albo niepokoi cię jakikolwiek inny objaw, skonsultuj się z lekarzem.
Pierwsza pomoc w leczeniu stłuczeń i skręceń
Po rozpoznaniu skręcenia lub stłuczenia (samodzielnie, albo podczas wizyty u lekarza) kluczowe jest podjęcie odpowiednich kroków, aby załagodzić objawy, przyspieszyć proces gojenia i powrócić do pełnej sprawności.
Standardem, przez wiele lat stosowanym przez lekarzy, fizjoterapeutów oraz pacjentów był protokół RICE (Rest, Ice, Compression, Elevation). Opierał się on na czterech zaleceniach
- Rest (odpoczynek) – unikanie poruszania oraz obciążania kontuzjowanej kończyny,
- Ice (lód) – stosowanie okładów chłodzących w celu zmniejszenia bólu oraz obrzęku
- Compression (ucisk) – stosowanie opatrunków uciskowych na kontuzjowaną kończynę
- Elevation (uniesienie kończyny) – utrzymanie kończyny w górze
W ostatnich latach zostały opracowane kolejne protokoły leczenia stłuczeń i skręceń – PRICE oraz POLICE. W pierwszym z wymienionych został dodany etap protection (ochrona), mający na celu zabezpieczenie uszkodzonego obszaru przed dalszymi urazami, np. poprzez zastosowanie unieruchomienia. W protokole POLICE odpoczynek (rest) został zastąpiony przez optymalne obciążanie (optimal loading).
Badania naukowe różnie oceniają skuteczność każdego z tych protokołów. Wydaje się, że protokół POLICE pozwala na najszybszy powrót do normalnej aktywności. Z drugiej strony protokół PRICE może być bardziej pomocny w przypadku poważniejszych urazów. Ważny jest także okres stosowania poszczególnych zaleceń. Przykładowo, zbyt długie unieruchomienie stawu może prowadzić do jego sztywności oraz zaniku pobliskich mięśni. Konsultacja z lekarzem może być pomocna przy wdrażaniu kolejnych etapów oraz osiągnięciu najlepszych efektów.
Warto wspomnieć o kontrowersjach związanych ze stosowaniem chłodzenia miejsca urazu. W założeniu, przyłożenie lodu ma miejscowo ograniczyć przepływ krwi oraz zmniejszyć obrzęk i ból. Ostatnimi czasy wysunięto podejrzenie, że to ograniczenie przepływu może prowadzić do zmniejszenia ilości komórek oraz składników odżywczych dostarczanych do okolicy urazu, co wydłużałoby regenerację. Te wątpliwości nie oznaczają, że stosowanie lodu jest błędem – bezpośrednio po urazie chłód pozwala na skuteczną walkę z bólem i obrzękiem. Kluczem jest tutaj umiar i stosowanie lodu, kiedy jest on naprawdę potrzebny.
Leczenie bólu i przywracanie funkcji po skręceniach i stłuczeniach
Ból, choć nieprzyjemny i niepożądany, jest stałym elementem każdego urazu. Jeśli jest krótkotrwały i dobrze kontrolowany, stanowi istotną funkcję ochronną, alarmując organizm o problemie i zmuszając do podjęcia działań. Z drugiej strony długotrwały, silny ból przeszkadza w procesie usprawniania i znacznie obniża jakość życia.
Pierwszym etapem w leczeniu bólu jest zastosowanie wymienionych wyżej protokołów. Odpoczynek, odciążanie, chłodzenie, unieruchomienie i elewacja zmniejszają obrzęk, ograniczają uwalnianie mediatorów zapalenia oraz chronią zranione tkanki przed kolejnymi uszkodzeniami. Te działania, choć pozornie proste, przynoszą dużą ulgę w bólu.
W przypadkach, w których metody niefarmakologiczne okazują się zbyt słabe, można zastosować leki przeciwbólowe. Pierwszym wyborem będą środki zaliczane do pierwszego stopnia drabiny analgetycznej WHO, czyli Paracetamol, Pyralgina, albo leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ, np. Ibuprofen). Pamiętaj jednak, że środki te (chociaż sprzedawane bez recepty) mogą mieć poważne działania uboczne, dlatego zawsze zapoznaj się z ulotką albo skonsultuj z profesjonalistą.
Wraz z upływem czasu i gojeniem się urazu, ból powinien ustępować. Wraz ze zmniejszeniem odczuwanych dolegliwości, można skupić się na przywracaniu funkcji kończyny. W warunkach domowych proces ten opiera się na ćwiczeniach stawu (najpierw delikatnych, najlepiej w odciążeniu) oraz na stopniowym zwiększaniu zakresu wykonywanych czynności. W przypadkach poważniejszych urazów czasami niezbędna jest pomoc fizjoterapeuty, który dobierze optymalny program rehabilitacji.
Niezależnie od metody usprawniania pamiętaj, że ignorowanie bólu, próba przyspieszania procesu gojenia oraz zbyt szybkie narzucanie dużych obciążeń prowadzą do powstawania wtórnych uszkodzeń oraz przedłużają okres rekonwalescencji.
Kroki ku wyzdrowieniu
Drobne urazy, takie jak stłuczenia albo skręcenia są częścią codziennego życia. Twoje zachowanie po takiej kontuzji jest kluczowe dla szybkiego powrotu do normalnej aktywności. Dbaj o siebie, słuchaj swojego ciała i, jeśli to potrzebne, szukaj pomocy medycznej. Twoje zdrowie jest najważniejsze, więc podejdź do niego z należytą troską.
Dobrze, że jesteś!
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, zajrzyj do innych artykułów i odwiedź moją stronę na facebooku albo instagramie
